Naprawiacz powietrza
Jedyny tekst piosenki, który pamiętam z czasu, gdy bardzo chciałam być harcerką i pilnie studiowałam śpiewniki rozpoczyna się słowami:
„Dym jałowca łzy wyciska, noc się coraz wyżej wznosi…”
Ta rzewna ballada jest dziwnie we mnie żywa, tak jak żywy jest żywiczno-cytrusowy zapach tego magicznego krzewu.
Zastanawiało mnie co takiego szczególnego niesie ze sobą dym jałowca?…
Z odpowiedzią przychodzą nasi niezastąpieni przodkowie, według których „złe powietrze naprawiał”. Posługiwali się nim w celu odstraszenia nieproszonych gości: dzikiej zwierzyny, żmij, a nawet złych duchów. Okadzali swoje domy i zagrody dymem ze spalonych gałązek i owoców jałowca.
Zapisy o wykorzystaniu drewna jałowcowego do kadzenia znajdujemy w „Komentarzu do ósmego wydania Farmakopei Austryackiej”: Drewno jałowcowe zawiera olejek eteryczny i żywicę (…) w lecznictwie ludowem znajduje zastosowanie do kadzenia. Metoda okadzania domu, w którym przebywał zakaźnie chory zalecana była w przypadku chorób płucnych, a także w dżumie. W XIX wieku tak pisał o jałowcu ksiądz Sebastian Kneipp: Któż nie zna jałowca? Jako kadzidło roztacza woń przyjemną w pokojach i oczyszcza powietrze. Jeżeli chodzi o to by miejsca, gdzie leżeli chorzy na zaraźliwe choroby, desinfekcjonować tj. uczynić je niezaraźliwemi lub w czasie epidemii, oczyścić powietrze przez silne wykadzenie, wtenczas pochwalam i polecam kadzenie jałowcem. On wypędza dokładnie wszelkie grzybki, bakterie i jak tam jeszcze zowią się zaraźliwe zarodki choroby unoszące się w powietrzu.
W polskiej tradycji chrześcijańskiej w święto „Trzech Króli” przynoszono do kościołów gałązki jałowcowe wraz z gronami owoców, gdzie były poświęcone przez kapłana, a po obrzędzie zabierane do okadzania domów i zagród.
Cudowny olejek
Głównym składnikiem decydującym o leczniczych właściwościach szyszkojagód jest olejek eteryczny. Szczegółowy opis jego otrzymywania znajduje się w „Komentarzu do siódmego wydania Farmakopei Austriackiej”: olejek jałowcowy otrzymują fabrycznie przez destylacyę z parami wody świeżo zebranych owoców jałowcowych. W tym celu zmiażdżone owoce, mieszają z 1/10 częścią soli kuchennej, a wsypawszy je do alembika, zawierającego już potrzebną ilość wrzącej wody, poddają destylacyi. Dodana sól ma zapobiegać przypaleniu się gęstwy podczas destylacyi na wolnym ogniu. Ze 100 części owoców jałowcowych otrzymuje się 0,6 do 1,0 części olejku.
W Wodzisławiu Śląskim miałam cudowną okazję uczestniczyć w procesach alchemicznych, gdzie rośliny dzieliły się tym co mają najcenniejszego – swoimi sokami i zawartymi w nich substancjami leczniczymi. Podczas destylacji powstały cudowne hydrolaty i olejki eteryczne, które czynią cuda oraz pięknie wspierać nasze ciała i dusze – jeśli tylko im na to pozwolimy.
Dla poprawy wydajności procesu destylacji szyszkojagód jałowca owoce zostały rozdrobnione.
Olejek jałowcowy jak podają niektóre źródła może zawierać ponad 100 różnych składników! Związki terpenowe (pinen, kamfen, limonen), wchodzące w jego skład odpowiadają za działanie antyseptyczne, odkażające i rozgrzewające.
Hydrolat jałowcowy i olejek eteryczny z mają działanie antyoksydacyjne. Takie właściwości przeciwutleniające sprawiają, że znajdują zastosowanie m.in. w kosmetyce. Sprawdzają się doskonale w rozcieńczonej formie np. z octem domowym jako tonik lub jako składnik kremu.
Zapach, który oddaje olejek jałowcowy jest intensywny ale nie do końca oczywisty. Choć określa się go jako drzewno – żywiczny to jest w nim coś co dodaje mu lekkości charakterystycznej dla cytrusów. Jest on powszechnie wykorzystywany w aromaterapii do łagodzenia bólu głowy, stresu i napięcia. Stosowany przed snem pomaga leczyć bezsenność i stany lękowe, a w ciągu dnia podnosi poziom energii. Energetyzujące działanie olejku eterycznego z jałowca sprawdzi się w okresie jesienno-zimowym, ponieważ skutecznie pobudza układ nerwowy jednocześnie kojąc nerwy i relaksując bez uczucia senności. Naturalny, leśny zapach jałowca wprowadza w domu atmosferę spokoju i bezpieczeństwa.
Szyszkojagody
Najlepszą porą do zbioru owoców jałowca jest jesień lub nawet zima. Dobrze aby była to pora po pierwszych mrozach, ponieważ wtedy szyszkojagody z łatwością można zerwać. Okres ich dojrzewania trwa dwa-trzy lata, dlatego na jednym krzewie spotykamy jednocześnie zarówno niedojrzałe owoce zielone, jak i gotowe do zbioru: fioletowo-czarne.
Warto po nie sięgnąć w kamicy moczowej i żółciowej, złym przepływie żółci, niewydolności wątroby, zaburzeniach trawienia, nadmiernej fermentacji jelitowej oraz w chorobach reumatycznych. To doskonały środek w leczeniu przeziębienia, w katarze, zapaleniu zatok i nieżytach dróg oddechowych oraz przy wszelkich zakażeniach. Powoli przeżuwane szyszkojagody to najlepszy środek na ból gardła i afty.
Jest pomocny w leczeniu trądziku oraz przewlekłych chorób skóry wynikających ze złej przemiany materii.
Medycyna ludowa wykorzystywała również lecznicze właściwości korzeni, kory i gałązek jałowca, zalecając je jako środki czyszczące krew. Obecnie do użytku wewnętrznego dopuszczone są jedynie szyszkojagody. Pozostałe części jałowcowego krzewu mogą służyć do przygotowania wywaru, który dodany do kąpieli przynosi odprężenie i oczyszczenie skóry. Doskonale pomaga w przypadku egzemy lub trądziku. Kąpiele z wywarem z jałowca pomagają także osobom cierpiącym na artretyzm i nerwobóle.
Owoce jałowca pospolitego są nie tylko lekarstwem, ale także przyprawą. Służą jako dodatek do potraw ciężkostrawnych, mięsnych i jarskich, podnosi walory smakowe i wspomaga pracę układu pokarmowego. Słodko-korzenny smak owoców jałowca w kuchni wegetariańskiej dobrze komponuje się z: roślinami strączkowymi, kapusta białą i czerwoną, buraczkami.
Aby wykorzystać jałowiec jako przyprawę musimy odpowiednio go wysuszyć, najlepiej w piekarniku, w temperaturze do 40 stopni C. Owoce jałowca przechowujemy w zamkniętym słoiku, ale na początku, jeśli nie mamy pewności, że dobrze wyschły, pozostawiamy w suchym miejscu z uchyloną zakrętką.
Niewskazane jest stosowanie szyszkojagód jałowca przez osoby z niewydolnością nerek i wątroby, wrzodami żołądka i dwunastnicy. Jałowiec zwiększa ukrwienie jelit i narządów miednicy mniejszej, w efekcie przyspieszając wystąpienie miesiączki. W związku z tym, nie powinny stosować go kobiety w ciąży, ponieważ może wywołać poronienie. Dawniej zresztą, szczególnie na wsi, był jednym z częściej stosowanych roślinnych środków poronnych.
Sławny Gin również bazuje na owocach jałowca. Jego kariera rozpoczęła się w XVII wieku w Holandii, a wymyślony został przez znanego lekarza-anatoma – Franciscusa Sylviusa, który poszukiwał leku na problemy związane z układem trawiennym i moczowym. Wynalazek pod nazwą Genever szybko zdobył uznanie nie tylko wśród chorych! Jałowcowe panaceum cieszyło się dużym powodzeniem wśród angielskich żołnierzy.
Myląca nazwa
Jałowiec to niezwykła roślina, której nazwa może być myląca. Jej właściwości są przebogate, a słowo „jałowiec” może nawiązywać do skromnych wymagań życiowych tego krzewu. Dobrze znosi słabe (jałowe) gleby, piaszczyste tereny leśne i wydmowe osiągając czasem rozmiary kilkunastometrowych drzew. Roślina ta lubi dostęp do światła oraz czyste powietrze; zanieczyszczenia mogą stanowić silną blokadę dla jej rozwoju.
W Polsce występują 3 gatunki jałowca; powszechny w lasach i wrzosowiskach jałowiec pospolity, w górach (głównie w Tatrach i na Babiej Górze) jałowiec halny, oraz bardzo rzadki, występujący tylko w Pieninach i objęty ochroną jałowiec sabiński.
Propozycje na zastosowanie jałowca w domu:
Odwar jałowcowy
1 łyżkę rozdrobnionych owoców zalej 1 szklanką zimnej wody. Powoli pod przykryciem doprowadzaj do wrzenia. Gotuj przez 5 minut, a następnie pozostaw do zaparzenia na pół godziny.
Popijaj w ciągu dnia porcjami po 50 ml jako środek bakteriobójczy, moczopędny i poprawiający trawienie.
Kuracja może trwać do 4 tygodni. Potem należy zrobić dwutygodniową przerwę.
Kąpiel jałowcowa
Weź 1 kilogram młodych pędów jałowca, rozdrobnij na mniejsze kawałki. Umieść w garnku, dorzuć garść szyszkojagód. Całość zalej 4 litrami zimnej wody. Podgrzewaj pod przykryciem do wrzenia, następnie gotuj przez 5 minut. Po wyłączeniu pozostaw na godzinę. Przecedź przez sito do wanny wypełnionej do połowy wodą. Kąpiel powinna trwać około 15 minut.
Kąpiel jałowcowa działa odświeżająco, antyseptycznie na skórę, poprawia ukrwienie. Jest pomocna w chorobach reumatycznych.
… I na koniec moja radość 🙂
Podążając za wonią i mocą tej cudownej rośliny, dedykuję jej kolejny z zapachów świec Ursa Nova. Każda z kolekcji, którą mam w ofercie będzie wzbogacona o „Kadzidło północy”. Subtelne ilości olejku jałowcowego zatopione w wosku sojowym i uwalniane w procesie jego topnienia będą skutecznie oczyszczać przestrzeń, pomogą w zestrojeniu się z naturalnymi cyklami pór roku, transformacji i przemieniany każdego aspektu, który tego potrzebuje. Czas jesienno-zimowy to idealny moment na zestrojenie się z tym zapachem i osadzenie się w sobie w poczuciu bezpieczeństwa, harmonii i akceptacji tego co jest.
W gawrze Ursy pachnie lasem i jałowcem. Wejdź do środka.
